1980LERDEN GÜNÜMÜZE UZANAN BİR ÖYKÜ “KAMBER ATEŞ NASILSIN?”

Aralık 2008'de, "Özgürlük" dersinde ödev olarak yazmıştım bu yazıyı.. Bizlere aklımızdan geçenleri özgürce yazma fırsatını veren Yıldız Silier'e ve yıllardır beni blog açmaya teşvik etmekten vazgeçmeyen ağabeyime bir kez daha teşekkürlerimle...

Lavemın Çaveye?

dilim tutuklu oğlum
seninle konuşamam
gözlerime bak
sözlerimi anlarsın
gözlerimin derininde
kaç uykusuz geceler
kaygılı bekleyişlerden
sana zulüm yaptılar mı?
-kamber ateş nasılsın?

Gülsüm Akyüz

1980ler… 12 Eylül askeri darbesi sonrası… Mamak askeri cezaevi… Bir ana ve bir oğul… Oğul bir mahkum… O dönemde özgürlüğü elinden alınmış, dört duvar arasına atılmış binlerce siyasi suçludan sadece biri… Ama bu hikayenin özgür olmayan tek kahramanı o değil… Yasaklar ve baskılar sadece demir parmaklıkların ardında değil… Parmaklıkların ötesi de ayrı bir zindan… Bir insan düşündüğü dilde konuşamıyorsa, anadilinde konuşma özgürlüğü elinden alınmışsa, kendini kuşatılmış hissetmek için dört duvar bir de kilitli kapıya ihtiyaç duyar mı?

Kamber Ateş Nasılsın? İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şubesi tarafından derlenen Hapishanelerden Öyküler kitabına ismini vermiş, daha sonra oyunlaştırılmış ve kısa filmi de çekilmiş, Ruşen Sümbüloğlu’nun kaleme aldığı, annesi hapishanede ziyaretine geldiğinde Türkçeden başka bir dil konuşulması yasak olduğundan dillerinin değil de gözlerinin anlattıklarıyla konuşan bir ana oğulun, Kamber Ateş ve annesinin hikayesi. Oğlunu görmeye gelen Kürt anne yolda sadece şu üç kelimeyi öğrenebilmiştir; “Kamber Ateş nasılsın?” Ve bütün özlemini, umutlarını, endişelerini bu üç kelimeyle aktarır oğluna. Kamber Ateş’in öyküsü şiddetin ne kadar farklı yüzlerinin olduğunu bize gösteren, yasaklar ve inkar politikalarıyla bir dilin, bir kültürün yok edilemeyeceğini anlatan, düşünceyi suç sayan bir hukukun bir dili yasaklarken, bir halkı yok sayarken sadece bakışarak bile aradaki duvarları yerle bir eden insan ilişkileri karşısında ne kadar aciz kaldığını gözler önüne seren bir öykü.

12 Eylül darbesi sadece hapishaneleri dolduran değil, yaşamın her alanında insan özgürlüklerine pranga vuran bir dönemi başlatmıştır. Şiddet ve baskı ile eş güdümlü giden ve sistem tarafından insanlara manipule edilen, günümüz insanlarında da ne yazık ki çok zorluk çekmeden gözlemlenebilen bireycilik ve rekabet, dayanışma duygusunu köreltmeyi hedeflemiş, insanları yalnızlaştırmış, biribirinden kopartmıştır. Hikayenin kısa filminde, oğlunu ziyarete giden annenin tren sahnesi izleyicilerin dikkatini bu gerçeğe çeker; herkes birbirine bakar ama kimse konuşmaz.

Devlet, Kürtlerin elinden ana dilde konuşma özgürlüğünü almakla kalmamıştır. Bireysel olarak insanların yalnızlaşması, iki halkın giderek daha fazla birbirinden uzaklaşmasıyla el ele yürümüştür. Bir yandan asimile edilmeye çalışılan bir halk, diğer yandan devletin kültürel zenginlikleri düşmanlıklara evrilten, şiddeti yalnızca kullanmakla kalmayıp provoke eden kimlik politikası. Kamber Ateş’in annesinin içerde oğluna uygulanmasından korktuğu zulümün bir başka çeşidinin dışarda kendine uygulanıyor olması. İktidarını pekiştirme ihtiyacı duyan devletin toplumu terörize etmesi. Farklı etnik kimlikler arasında bir çatışma için uygun zemin hazırlanması. Hükümete ya da diğer devlet aygıtlarına olan güvenin azaldığı dönemlerde Kürt sorunu, şiddet ve terör tartışmalarının körüklenmesi. Güvenlik ve terör bahanesi altında, şiddetten kaçınma maskesiyle yaratılan daha büyük şiddet mekanizması…

Kapitalizm doğası gereği iki halkı birbirine düşürme ve bundan yararlanacağı sömürü mekanizmalarını kurma yoluna gitmiştir. Annesiyle kendi dilinde konuşamayan Kamber Ateş ile onun başında  copuyla bekleyen, Türkçe olmayan tek bir kelime dahi konuşulmasını engelleme görevinin verildiği askerin arasına bu şekilde mesafe sokulmuştur. Yıllardır Türk işçisinden daha fazla ezilen Kürt işçisine tek sorun dil sorunu gibi gösterilmiş, çözüm olarak resmi dairelerde devlet dilinden başka bir dilde konuşanlara ceza uygulamayı düşünen Letonya örneği gibi, azınlıklara yönelik birçok baskıya ev sahipliği yapan AB gösterilmiştir. Halbuki, sömürülen ve sömürenlerle, özgürlük mücadeleleriyle dolu tarihin bize öğrettiği bir mesaj vardır: Özgürlük başkaları tarafından verilen bir şey değildir, onu ancak kendimiz almışsak özgür olabiliriz.

Sonuç olarak, Kamber Ateş’in hikayesinde karşımıza çıkan anadilde konuşamama sorunu aslında sadece Kürtlerin özgürlük sorunu değil, varolan düzenin kendisini ikame ettirebilmek için kurduğu mekanizmalardan biri olarak Türklerin de özgürlük sorunudur. Bu yasakla ket vurulmak istenen sadece bir halkın dili değil, özgürlük için beraber mücadele ettiklerinde kurulan düzeni temelinden sarsacak olan halkların dayanışma gücüdür. Yaşamın her alanında özgürlüklerine vurulan bireycilik prangasından da ancak bir araya gelerek verdikleri özgürlük mücadelesiyle kurtulacaklardır.